Join the Treevolution!
Het verhaal van Greenpop begint in 2010 met Misha. Hij heeft net een grote opdracht binnen gehaald. Hij mag een campagne maken voor Volkswagen en vliegt de hele wereld over. Tijdens de opdracht groeit bij hem een groot gevoel van verantwoordelijkheid. Hij wil iets doen aan de CO2 die door al dat reizen de lucht in wordt geholpen en besluit samen met een paar vrienden om een maand vrij te nemen en 1.000 bomen te planten. September 2010 is de maand waarin het gebeurt. Bij scholen in de townships rond Kaapstad, planten Misha en zijn team van 10 vrienden fruitbomen en inheemse bomen. De lokale media pikt het verhaal op, omdat het een initiatief is van mensen uit Kaapstad zelf, terwijl het meestal vrijwilligers uit de Verenigde Staten of Europa zijn die dit soort dingen ondernemen.
Ter afsluiting van de maand wordt er een feest georganiseerd. Eén van Misha's beste vrienden die vanaf het begin betrokken is bij het idee, treedt voor het eerst op. Zijn naam is Jeremy. Omdat hij veel gebruik maakt van een looppedaal, bedenken ze de artiestennaam Jeremy Loops. Dat eerste concert is een groot succes en markeert de start van Jeremy's vliegende carrière.
Mede dankzij de media-aandacht, blijven er scholen bellen voor bomen. Misha, zijn vriendin Lauren en Jeremy gaan met z'n drieëen op ad-hoc basis door. Al snel realiseren ze zich dat ze iets in gang hebben gezet waarmee ze niet meer willen stoppen. In april 2011 registreren ze Greenpop als stichting. Nu, ruim 4 jaar later, heeft Greenpop 12 full time medewerkers en tussen de 4 en 8 stagiaires. Tijdens evenementen, zoals The Zambia Festival of Action in Livingstone komen daar nog eens 5 tot 7 betaalde krachten bij, plus een legertje vrijwilligers. Twee betaalde krachten zijn permanent in Zambia, aangevuld met parttime werkende studenten. Het team in Zambia wordt geleid door 'Uncle Ben', die al voordat Greenpop naar Zambia kwam het belang van de bomen vertegenwoordigde bij officiële en onofficiële bijeenkomsten in Livingstone.
De financiële continuïteit van Greenpop komt vooral van betaalde bedrijfsuitjes rond Kaapstad, die bomen komen planten als teambuilding activiteit. Daarnaast zijn er enkele tour operators die de plantdag aanbieden als voluntourism. Greenpop heeft op dit moment ongeveer 55.000 bomen geplant en bijna 200.000 mensen bereikt.
Bomen en Mensen
De focus van Greenpop lag op het planten van zoveel mogelijk bomen. Een eenmaal geplante boom, groeit immers vanzelf. Dat klopt vaak voor inheemse bomensoorten, maar veel van de net geplante fruitbomen hadden het moeilijk. Greenpop begon daarom een monitoringsprogramma. In dat programma lag de focus niet op de boom, maar op diens verzorgers. Met workshops en een systeem van herinneringen werden zij geholpen om de geplante bomen gezond te houden en te laten groeien.
In dat proces leerde Greenpop hoe duur het is om een boom te planten en in leven te houden. De kosten van een jong boompje bedragen ongeveer 25 Zuid-Afrikaanse Rand (een kleine 2 euro). Daar komen de kosten voor het compost, staken en natuurlijke mest bij, plus een jaar zorg. Dit telt op tot ongeveer 120 ZAR (ongeveer 8 euro) per boom. Een veelvoud van wat sommige compensatie-organisaties vragen per boom. Dit leidt soms tot vragen van donateurs, die de hoge prijs niet kunnen plaatsen en soms verwachten dat ze zelfs kunnen kiezen waar en wanneer hun boom geplant wordt. Dat lukt niet voor dat geld. Donateurs ontvangen wel GPS-coördinaten van waar de door hen betaalde bomen zijn gepland.
Een verdere verschuiving ontstond vorig jaar, toen ze voor het eerst met scholieren van middelbare scholen werkten in Zambia. De scholieren begonnen met tegenzin en klaagden in het begin van de week over het eten en het harde werken. Maar tijdens de week maakten ze allemaal een enorme verandering door. Ze werden als het ware wakker en werden steeds enthousiaster over de bomen en kregen steeds meer oog voor de natuur. Dit voedde de discussie die al liep binnen het team over de impact van Greenpop. Ze realiseerden zich dat ze, ondanks al hun succes en inspanningen en de grote aantallen bomen die ze hadden geplant, niet op konden tegen de ontbossing, die met hectares tegelijk gaat. Ze kwamen tot de conclusie dat het niet moest gaan om het redden van de wereld door bomen te planten, maar om het creeëren van bewustwording over de impact die we hebben op de natuur.
Houtskool
Om die reden bezoekt Greenpop tijdens de Zambia Festival of Action met alle vrijwilligers de bossen rond Livingstone op zoek naar zogenaamde Kilns, plaatsen waar houtskool wordt gebrand. De Zambianen zijn gewend om gebruik te maken van hele hoge kwaliteit houtskool om te koken. In de winter worden de kolen soms ook gebruikt als verwarming. Zeker de buurten en dorpen waar geen elektriciteit is, of waar mensen wonen die geen elektriciteit kunnen betalen, zijn afhankelijk van houtskool. Voor het houtskool wordt gebruik gemaakt van tropisch hardhout, zoals Teak, en worden bomen geveld die soms wel honderd of honderdvijftig jaar oud zijn.
De economische rentabiliteit van het houtskoolbranden is erg laag, de mannen moeten weken hard werken voor slechts een paar Kwatscha (1 Kwatscha is ongeveer 12 eurocent) . Toch blijft men het doen. Voor een groot gedeelte vanuit gewoonte en voor een groot gedeelte door gebrek aan kennis. Een goede meubelmaker zou met een fractie van het hout dat nu verbrand wordt voor houtskool een veelvoud kunnen verdienen. Daarnaast is er ook weinig kennis over alternatieven die er zijn voor het koken van voedsel, zoals de rocket stove en de solar cooker. Methodes die Greenpop actief promoot.
Door de complexe mix van gewoonte, economische afhankelijkheid en gebrek aan kennis over impact en alternatieven, bestaat er geen panklare oplossing voor het houtskoolbranden. Toch vindt Greenpop het belangrijk om de vrijwilligers bewust te maken van dit probleem en nemen ze alle vrijwilligers mee het bos in om de Kilns aan te wijzen en uit te leggen hoe het houtskoolbranden werkt en waarom het een probleem is. Ons deed het denken aan de Nederlandse gewoonte om op gas te koken. Ondanks dat de Groningse bodem verzakt en aardbevingen steeds ernstiger worden, zouden we ons gasfornuis en onze centrale verwarming niet graag missen. Het doet je beseffen dat het veranderen van gewoontes een hele grote uitdaging is. Maar ook dat verandering begint bij erkenning dat er een probleem bestaat. Dat is in Zambia op dit moment nog de eerste en grootste uitdaging.
Het belang van ontmoeting
Het huidige businessmodel van The Zambia Festival of Action is gebaseerd op voluntourism. De deelnemers betalen om een week vrijwilligerswerk te mogen doen. Dat kan tot een kwetsbaar evenwicht leiden tussen wat de vrijwilliger wil ervaren en wat er mogelijk is. Vooral toen Greenpop het planten van zoveel mogelijk bomen als doel aanreikte, was het voor de vrijwilligers soms teleurstellend hoeveel, of beter gezegd hoe weinig, je eigenlijk gedaan krijgt in een week. Door de focus te verleggen naar het belang van de ontmoeting, wordt die spanning voor een groot deel weggenomen. De ervaring van Misha en Lauren is dat de ontmoetingen tussen het team van Greenpop en de vrijwilligers, tussen de vrijwilligers en de lokale bevolking en tussen de vrijwilligers onderling als het meest waardevol wordt gezien. Tijdens het festival is er daarom steeds meer nadruk komen te liggen op die ontmoeting en op het samen lol maken. Dit jaar begon elke dag met een cirkel om contact te maken, samen te dansen, samen te lachen en zo een goede sfeer te creëeren waarin een betekenisvolle verbinding kan ontstaan. Dit jaar was de Madiba-jive, ter ere van Mandela's verjaardag een hoogtepunt.
Helaas, ik kan de video (Join the Treevolution!) niet (meer) weergeven.
Tot nu toe zagen de Greenpoppers de mensen in Zambia als de begunstigden. Dit jaar drong het tot ze door dat het vooral de deelnemers aan het festival zijn die er beter van worden. Zij worden geïnspireerd door de activiteiten en de ontmoetingen met elkaar en met lokale bewoners. Daarom lijkt het logisch om in de toekomst door te ontwikkelen naar een Conference of Action, waarbij die ontmoeting de waarde is waarvoor deelnemers betalen.
Zero waste
Dat het allang niet meer alleen om bomen gaat, blijkt ook uit de keuze van Greenpop om, onder de bezielende leiding van Candice (later meer over haar), te streven naar zero waste tijdens het festival. Elk stukje afval heeft een eigen bestemming en iedereen werkt mee aan het gescheiden inzamelen. Van plastics en andere niet-afbreekbare materialen worden ecobricks gemaakt. Het glas gaat naar een lokale ondernemer die het fijnmaalt en het toevoegt aan z'n cementmix voor extra sterkte. De bierdoppen worden verzameld voor upcycling tot meubels en decoratie. Het karton en papier wordt omgevormd tot eco-brickets, een alternatief voor houtskool.
Take Root and Branch Out
Greenpop is succesvol in Zambia, met een stabiel lokaal team en een groeiend aantal gezonde bomen. Dat model zouden ze graag uitrollen naar andere Afrikaanse landen. Misha en Lauren ontmoetten in Tanzania, nota bene tijdens hun huwelijksreis, een groep lokale boeren waarmee ze in zee zijn gegaan. Op dit moment betaalt Greenpop de bomen voor de boeren, zonder zelf aanwezig te zijn. Zo gaat Greenpop door met bomen planten en mensen bereiken, vanuit het besef dat je eerst wortel moet schieten voor je takken uit te slaan naar nieuwe avonturen. En dat je er lol in moet hebben natuurlijk.
Meer informatie: www.greenpop.org
Foto's: Marike Herselman
