FAB City
Woensdagavond woonde ik de publieke bijeenkomst van FAB City in Pakhuis De Zwijger bij. Een bijeenkomst in het kader van Europe by People, het programma rond het EU voorzitterschap van Nederland.
FAB City is de opschaling van het Fab Lab (Fabrication Laboratory) netwerk. Fab Lab's zijn plekken waar makers bij elkaar komen om zelf dingen te ontwerpen, ontwikkelen en produceren. Hiervoor gebruiken ze computergestuurde apparaten, zoals 3D-printers en lasersnijders, die aangestuurd worden door Open Source software. De Fab Lab’s komen voort uit een programma van het Centre for Bits and Atoms (CBA), een onderdeel van het Massachusetts Institute for Technology (MIT). Binnen dat programma wordt de wereld van de software (bits) verbonden met de wereld van de hardware (atoms), met als doel iedereen instaat stellen om (bijna) alles te maken.
Het Fab Lab netwerk is sinds de start in 2009 razendsnel gegroeid; het aantal Fab Labs is sinds de oprichting elk jaar verdubbeld tot het huidige totaal van zo’n 1.000 labs in 78 landen. Alle Fab Labs delen de missie om toegang tot technische innovatie te democratiseren, door de tools die daarvoor bestaan voor het publiek beschikbaar te stellen.
Vanuit dat netwerk is nu dus de FAB City geboren en Amsterdam is sinds gisteren, via een druk op een knop door Eberhart van der Laan, een officiële FAB City. Het doel van Fab CITY is dat de aangesloten steden in 2054 zelfvoorzienend zijn.
Neil Gershenfeld was de eerste spreker. De oprichter van de eerste Fab Lab bij MIT in Boston (die via een videoverbinding aanwezig was) plaatste de Fab Lab-beweging in historisch perspectief. Hij legde uit dat we aan het begin van de vierde industriële revolutie staan. Na (1) de uitvinding van de stoommachine, (2) de uitvinding van elektriciteit en massaproductie en (3) de opkomst van de computer, vindt nu (4) de digitale revolutie plaats. De eerste stappen zijn al gezet: we zijn allemaal online, hebben het internet altijd bij ons en doen steeds meer dingen in de virtuele wereld. De stap die volgens Gershenfeld nu gezet wordt, is de opkomst van The Internet of Things. Steeds meer apparaten zijn aangesloten op het internet en kunnen met toenemende autonomiteit met elkaar communiceren. We zijn aan het leren hoe de digitale programma’s ingebouwd kunnen worden in materialen. Letterlijk van Bits to Atoms.
Vicente Guallart nam het stokje van hem over. Hij was van 2011 - 2015 de stadsarchitect van Barcelona en zette daar met Fab Lab BCN als eerste de stap naar het niveau van de stad. Hij ging de uitdaging aan om aan oplossingen te werken voor de ecologische crisis waarin de wereld zich bevindt. Een zelfvoorzienende stad is zijn heilige graal.
Guallart en de mensen van FAB City Barcelona zijn er van overtuigd dat we in staat moeten zijn om in de stad te gaan produceren. Een stad moet kunnen voorzien in zijn eigen voedsel, zijn eigen energie en zijn eigen spullen. Alleen kennis, sociale contacten en informatie komen van buiten.
Waar Guallart tegen aanliep is dat je voor het veranderen van een stad grote plannen nodig hebt. Een stad is enorm en kent enorme budgetten. Er moet groot gedacht worden om aan te sluiten bij die werkelijkheid. Er moet nagedacht worden over de fysieke verschijning van de stad. Guallart: “Soms is het veranderen van de fysieke omgeving de beste manier om het gedrag van mensen te veranderen." Om dat te bereiken is het, aldus Guallart, nodig om een top down benadering te ontwikkelen, naast de bottom-up benadering die gebruikelijk is voor de Fab Labs.
Guallart is tevens de oprichter van het Institute for Advanced Architecture of Catalonia (IaaC). Vanuit de wens om groot te denken, ontwikkelde IaaC een schaalmodel voor de zelfvoorzienende stad. Het uitgangspunt: binnen een omgeving van één vierkante kilometer moet het mogelijk zijn om alles zelf te produceren. Onderdeel van dat model is dat al het materiaal en alle grondstoffen traceerbaar moeten zijn, zodat er ook in de stad grondstoffen gewonnen kunnen worden: 'City Mining'.
Helaas, ik kan de video (FAB City) niet (meer) weergeven.
Wat opviel in het verhaal is dat het voor Guallart vanzelfsprekend is dat in de stad van de toekomst geen plek is voor 'animal cruelty' en dat een zelfvoorzienende stad alleen haalbaar is als wordt uitgegaan van een veganistisch dieet. Voor productie van alle grondstoffen die nodig zijn voor vleesconsumptie, is binnen een stad gewoonweg niet genoeg ruimte.
Na Guallart kreeg Tomas Diez het woord, een stedenbouwkundige uit Venezuela en directeur van FAB City Barcelona. Hij benadrukte dat er een sterke visie nodig is om de doelen van FAB City te verwezenlijken. Hij legde uit dat het huidige industriële model uitgaat van het Product In - Trash Out (PITO) model. Diez: "Mensen worden daar lui en hebberig van, terwijl we de planeet naar de knoppen helpen.” Hij zou graag zien dat dit model wordt vervangen door een Data In, Data Out (DIDO) model. In dat model zou de import en export van een stad vooral bestaan uit informatie, kennis, design en code.
In de discussie die naderhand plaatsvond, werden een aantal kritische kanttekeningen geplaatst. Er werd gewezen op de belangen van de huidige gevestigde orde, die soms loodrecht op de doelen van de FAB City lijken te staan. Tevens werd er op gewezen dat de FAB-beweging ondanks de sterke groei in de afgelopen jaren nog steeds een niche is. Er wordt wel gesproken over We the People, maar waar zijn The People eigenlijk?
Een andere belangrijke vraag die werd gesteld is hoe vorm te geven aan de infrastructuur die deze massale samenwerking moet faciliteren. En hoe zorgen we dat al die mensen betrokken worden in de besluitvorming? En hoe ga je eigenlijk de aansprakelijkheid organiseren als iedereen maker is, en hoe borg je de kwaliteit van al die producten?
Ger Baron, de ‘Chief Technology Officer’ van Amsterdam was er in elk geval van overtuigd dat het allemaal al aan het gebeuren is. "De stad van de toekomst begint vandaag.”
Misschien heeft hij gelijk. Ik denk dat op veel vragen pas een antwoord komt als daar maatschappelijke behoefte aan is, en die behoefte ontstaat pas als er genoeg mensen betrokken raken en zelf aan het produceren slaan. Eerst doen, dan reguleren.
De FAB City is nu vooral nog een idee, maar wel een idee dat richting kan geven aan stedelijke ontwikkeling in de toekomst. Wat dat betreft ben ik heel benieuwd welke keuzes Amsterdam als FAB City gaat maken. Ik hoop dat er van bovenaf inderdaad een andere wind gaat waaien en dat er niet langer vooral op de opbrengst van een vierkante meter in euro's wordt gelet, maar dat er wordt geredeneerd vanuit de opbrengst van een vierkante meter op de lange duur, uitgedrukt in voedsel, energie, producten en leefkwaliteit.
Ik ga in elk geval komende maandag 25 april naar FAB City Amsterdam om een workshop bij te wonen van het Parlement der Dingen. Zou dat een plek zijn waar een aantal van de woeensdagavond gestelde vragen beantwoord kunnen worden? Want wat als al die spullen en dingen een stem hadden, wat zouden ze dan zeggen? En wat zouden ze ons vragen?
